پوسیدگی دندان از شایع‌ترین ناهنجاری‌های دهان و دندان است که می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات دندانی و تخریب بافت دندان‌ها شود. به همین دلیل لازم است در صورت پوسیدگی دندان‌ها، هر‌چه سریع‌تر با مراجعه به دندانپزشک اقدامات لازم درمانی را شروع کنید.
هر دندان از لحاظ ساختار لایه‌ای، به صورت زیر است:
مینا: لایه بیرونی و سخت دندان است که سلول زنده‌ای ندارد و از لایه‌های داخلی آن محافظت می‌کند.
عاج: دومین لایه دندان بوده و به هنگام آسیب و تخریب مینا به دلیل پوسیدگی، بی‌دفاع مانده و به سردی و گرمی غذاها حساس می‌شود.
پالپ: بخش مرکزی دندان است و شامل رگ‌های خونی، اعصاب و بافت همبند است.
در واقع پوسیدگی دندان شرایطی را فراهم می‌کند که در آن، سخت‌ترین و خارجی‌ترین لایه دندان(مینا) دچار تخریب شده و این تخریب تا لایه‌های عمیق‌تر(عاج و پالپ) هم قابل گسترش است. قابل ذکر است که پوسیدگی دندان از جمله مشکلاتی است که برای تمام سنین اتفاق می‌افتد و همه افراد از کودک، جوان تا افراد مسن می‌توانند آن را تجربه کنند.
در صورت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان ذرات غذایی خورده شده در لابلای دندان‌ها باقی می‌ماند. بعد از مدت زمانی این مواد با تکثیر و انتشار باکتری باعث به وجود آمدن پلاک(لایه چسبناک و شفاف روی دندان) می‌شوند.
در ادامه اسیدهای موجود در پلاک‌های دندانی با کاهش PH محیط دهان و اسیدی کردن آن، باعث ایجاد منافذ ریزی در مینای دندان، تخریب مواد معدنی موجود در بافت دندان و آسیب رسیدن به آن می‌شوند. التهاب لثه و پوسیدگی دندان‌ها از شایع‌ترین آثار پلاک‌های دندانی هستند.
اگر پوسیدگی دندان تا ناحیه پالپ گسترش پیدا کند، به اصطلاح گفته می‌شود که پوسیدگی به عصب دندان رسیده است و باید درمان کانال ریشه یا عصب‌کشی دندان انجام شود. در صورت عدم درمان، این مشکل می‌تواند منجر به دندان‌درد شدید، عفونت و در نهایت از دست دادن دندان‌ها شود.
در حالت کلی، بهداشت نامناسب دهان و دندان، مصرف غذاهای شیرین، اسیدی و … در کنار خشکی دهان می‌تواند در پوسیدگی دندان نقش اساسی داشته باشند. روش‌های درمان پوسیدگی شامل پرکردن دندان، روکش دندان، عصب‌کشی یا درمان کانال ریشه و در موارد شدیدتر کشیدن دندان است.
بهترین راه پیشگیری از پوسیدگی مسواک زدن منظم در شبانه روز، نخ دندان کشیدن و انجام معاینات منظم دندانپزشکی است.
علل پوسیدگی دندان
همچنان که اشاره شد پوسیدگی دندان مختص دوره خاصی از زندگی نیست و در هر رده سنی می‌تواند رخ دهد. در پوسیدگی دندان عوامل مختلفی تاثیرگذار هستند که مهم‌ترین و تاثیرگذارترین آنها، عدم رعایت کامل و مستمر بهداشت دهان و دندان و خوردن و آشامیدن بیش از حد مواد غذایی شیرین و حاوی قند هستند. در حالت کلی عوامل مؤثر در پوسیدگی دندان عبارتند از:
• عدم رعایت کامل بهداشت دهان و دندان
• رژیم غذایی نامناسب(مصرف بیش از حد مواد قندی، شیرینی‌جات، کربوهیدرات‌ها و نوشیدنی‌های گازدار)
• خشکی دهان و نبود کافی بزاق دهان
• استعمال زیاد دخانیات
• مصرف داروهایی که باعث خشکی دهان می‌شوند(آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضد افسردگی، شل‌کننده‌های عضلات، ضد فشارخون و …)
• وارد شدن ضربه شدید به دندان‌ها که منجر به ترک و شکستگی آنها شود.
• پرتو درمانی ناحیه سر و گردن(عامل کاهش ترشخ بزاق)
• داشتن بیماری‌هایی مانند دیابت(عامل کاهش بزاق)
• داشتن ساختار ضعیف دندان‌ها به دلایل ژنتیکی
• عدم استفاده از نخ دندان مخصوصا قبل از خواب شبانه
• داشتن اختلالات گوارشی از قبیل رفلاکس اسید معده
• استفاده از روش‌های درمانی ارتودنسی و نصب براکت‌ها در دهان(مانعی برای تمیز کردن دندان‌ها)
• عدم انجام مراجعات منظم به دندانپزشک
علائم پوسیدگی دندان
معمولا بیشتر افراد درباره علائم پوسیدگی دندان اطلاعات کافی ندارند و به همین دلیل اقدام موثری در جهت درمان به موقع این مشکل انجام نمی‌دهند و با گسترش سطح پوسیدگی متحمل درد و هزینه‌های درمانی شده و نهایتا شاید دندان خود را هم از دست بدهند.
پوسیدگی دندان دارای یک سری علائم است که برخی از آنها به‌صورت علائم اولیه ظاهر می‌شوند و توجه به آنها می‌تواند در پیشگیری از پوسیدگی نقش موثری را ایفا کنند.
مهم‌ترین علایم پوسیدگی دندان عبارتند از:
• دندان درد(به صورت درد ناگهانی، مداوم و گاهی شدید در دندان‌ها و حتی فک)
• حساسیت دندان به سردی و گرمی غذاها
• درد دندان هنگام فشار به آن(جویدن غذا)
• بوی بد دهان
• طعم ناخوشایند دهان
• تغییر رنگ دندانی که درد می‌کند
• وجود لکه‌های قهوه‌ای، سیاه یا سفید روی سطح دندان
• ایجاد منفذ یا حفره روی دندان
• گیر غذایی بین دندان‌ها
• پاره شدن فوری نخ دندان هنگام تمیز کردن بین دندان‌ها
• آبسه
• شکستگی دندان(علامت پوسیدگی‌های وسیع و شدید)
انواع کلاس پوسیدگی دندان
در دندانپزشکی ترمیمی برای برنامه‌ریزی درمان و انتخاب روش‌های ترمیمی و درمانی مناسب، پوسیدگی دندان در یک طبقه‌بندی مخصوص به کلاس‌های مختلفی تقسیم شده است. مطابق این سیستم، پوسیدگی دندان را می‌توان در ۶ کلاس مختلف به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:
پوسیدگی کلاس یک(پوسیدگی سطحی قابل مشاهده)
در این نوع کلاس پوسیدگی، تنها سطح جونده(اکلوزال) دندان‌های خلفی(دندان‌های آسیاب) دچار پوسیدگی می‌شوند و توسط دندانپزشک قابل مشاهده هستند.
پوسیدگی کلاس دو(پوسیدگی سطحی غیرقابل مشاهده)
در این نوع پوسیدگی، سطح بین دندان‌های خلفی درگیر پوسیدگی می‌شوند و توسط دندانپزشک قابل مشاهده نیستند.
پوسیدگی کلاس سه(پوسیدگی بین دندانی)
در این نوع پوسیدگی، سطوح بین دندان‌های قدامی(جلویی) بالا و پائین دچار پوسیدگی می‌شوند، اما لبه‌های برنده(انسیزال) دندان‌ها درگیر نمی‌شوند. مشابه کلاس دو، در این طبقه‌بندی نیز پوسیدگی توسط دندانپزشک قابل‌مشاهده نیست.
پوسیدگی کلاس چهار(پوسیدگی تا لبه دندان‌ها)
در این نوع پوسیدگی، علاوه بر سطوح بین دندان‌های جلویی، لبه‌های انسیزال آنها نیز دچار پوسیدگی می‌شوند.
پوسیدگی کلاس پنج(پوسیدگی تا خط لثه)
در این نوع پوسیدگی، ناحیه پوسیدگی در ناحیه گردن یا طوق دندان و نزدیک خط لثه رخ می‌دهد.
پوسیدگی کلاس شش
در این نوع پوسیدگی، لبه یا نوک دندان‌های قدامی(جلویی) یا خلفی(پشتی) درگیر می‌شوند.
دندانپزشک پس از تشخیص و تعیین نوع کلاس پوسیدگی، شدت و میزان گستردگی آن مناسب‌ترین روش درمان و ترمیم را انتخاب می‌کند.
راههای ارتباطی برای دریافت مشاوره، هماهنگی وقت ویزیت، استعلام قیمت و سایر خدمات دندانپزشکی زیبایی مطب دکتر مهدی کریمی
مراحل درمان پوسیدگی دندان
مرحله اول: برای درمان پوسیدگی دندان ابتدا دندانپزشک معاینات تشخیصی را انجام می‌دهد و جهت اطلاع از عمق و حجم پوسیدگی دندان، انجام رادیوگرافی دندان را تجویز می‌کند.
مرحله دوم: بعد از آگاهی از عمق و حجم پوسیدگی دندان مورد نظر، اگر پوسیدگی سطحی باشد قسمت پوسیده توسط دندانپزشک برداشته شده و جای آن توسط یک ماده پرکننده دندان مانند سرامیک، کامپوزیت، آمالگام و … ترمیم می‌شود تا ساختار و عملکرد اولیه دندان بازیابی شود.
ولی اگر پوسیدگی عمیق بوده و بخش اعظم تاج دندان را درگیر کرده باشد، پس از بررسی و انجام اقدامات لازم، روکش دندان انجام می‌شود و همچنین اگر پوسیدگی به حدی باشد که به پالپ دندان رسیده باشد باید قبل از ترمیم یا روکش کردن دندان، درمان کانال ریشه(روت کانال) یا عصب‌کشی دندان انجام گیرد.
گاهی مواقع پوسیدگی بسیار شدید بوده و هیچکدام از روش‌های درمانی و ترمیمی که در بالا به آنها اشاره شد، قابل انجام نیست. در این صورت دندان مورد نظر باید کشیده شود. بنابراین توصیه می‌شود هر شش ماه یکبار حتما به دندانپزشک مراجعه نمایید تا وضعیت کلی دندان‌هایتان بررسی شود و در صورتی که دندانی پوسیده شده داشته باشد در اسرع وقت درمان گردد.
راههای پیشگیری از پوسیدگی دندان
• رعایت کامل و مستمر بهداشت دهان و دندان
• به کارگیری روش‌های صحیح مسواک زدن و استفاده از نخ دندان
• کاهش مصرف مواد غذایی اسیدی و قنددار و نوشیدنی‌های گازدار
• کاهش مصرف خوراکی‌های شیرین و قندی مخصوصا در کودکان
• عدم مصرف یا کاهش مصرف دخانیات
• اقدام در جهت درمان بیماری‌های دهان و دندان عامل پوسیدگی
• جلوگیری از خشک شدن دهان
• انجام معاینات دوره‌ای منظم در طول سال و ممانعت از گسترش پوسیدگی
کلام آخر
در این مطلب درباره پوسیدگی دندان صحبت کردیم و علل، علائم، روش‌های پیشگیری و نحوه درمان آن را نیز بیان کردیم. همانطور که در بالا اشاره شده این مشکل دندانی، محدود به سن خاصی نیست و همه ممکن است درگیر آن شوند. پیشگیری از پوسیدگی دندان چندان هم سخت نیست و با توجه ویژه به بهداشت دهان و دندان و رعایت نکات مراقبتی در برنامه روزمره به راحتی می‌توان از سلامت دندان‌ها مراقبت کرد.
با مراجعه منظم به دندانپزشک می‌توانید دندان‌های پوسیده خود را تشخیص داده و درمان نمایید. چراکه عدم درمان زود هنگام پوسیدگی دندان گاهی منجر به از دست دادن آن می‌شود.
سوالات متداول پوسیدگی دندان
1. آیا مصرف شیر مادر در جلوگیری از پوسیدگی دندان در کودکان مؤثر است؟
بله شیر مادر سرشار از مواد مغذی است و مصرف آن می‌تواند روی سلامت دندان‌های کودکان تاثیر مثبت بگذارد و با تقویت لثه‌ها و دندان‌ها، تا میزان زیادی ریسک پوسیده شدن دندان‌های آنها را کاهش دهد.
2. آیا بوی بد دهان نشانه پوسیدگی دندان است؟
بوی بد دهان دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد که یکی از آنها پوسیدگی‌های بزرگ دندان است لذا منشاء بوی نامطبوع دهان باید بررسی شود.
3. آیا پوسیدگی دندان با پر کردن و ترمیم آن، درمان می‌شود؟
اگر پوسیدگی سطحی باشد، دندانپزشک پس از برداشتن بخش پوسیده، آن را با یکی از مواد ترمیم‌کننده دندان پر می‌کند.
4. آیا برای درمان پوسیدگی دندان، نیاز به عصب‌کشی دندان است؟
در صورتی که عمق و حجم پوسیدگی در حدی باشد که پالپ دندان را درگیر کرده باشد، نیاز به درمان کانال ریشه یا عصب‌کشی قبل از ترمیم دندان می‌باشد.
5. در ترمیم دندان‌های پوسیده، کامپوزیت ارجحیت دارد یا آمالگام؟
آمالگام(مواد تیره رنگ)و کامپوزیت(مواد همرنگ دندان) هر دو بر اساس مزایا و معایبی که دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. ولی در حالت کلی اگر ملاحظات زیبایی دندان و لبخند مطرح باشد استفاده از کامپوزیت نسبت به آمالگام ارجحیت دارد.
6. پوسیدگی دندان را چگونه متوقف کنیم؟
بهترین راه برای جلوگیری از پیشرفت بیشتر پوسیدگی دندان، رعایت بهداشت دهان و دندان و مخصوصا استفاده از نخ دندان است.
7. از کجا بفهمیم که دندان پوسیده داریم؟
تشخیص پوسیدگی دندان در مراحل اولیه کمی دشوار است زیرا ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد که متوجه آن شوید. لذا مراجعه منظم به دندانپزشک یکی از راههای تشخیص زود هنگام پوسیدگی دندان‌های پوسیده بدون علائم است.
اگر در مورد مقاله بالایی سؤال یا دیدگاهی دارید، لطفا آن را از طریق فرم ارتباطی زیر کامنت کرده و با دیگر بازدیدکنندگان سایت دکتر مهدی کریمی به اشتراک بگذارید.
