آفت دهان به زخم‌های کم عمق کوچک گرد یا بیضی شکل، سفید با حاشیه قرمز، منفرد یا خوشه‌ای و دردناک روی سطح داخلی گونه‌ها، پشت لب‌ها و مخاط دهان گفته میشود که نوعی عارضه و زخم غشای مخاطی دهان محسوب میشود و منشاء مشخصی هم ندارد.
مطالعات نشان می‌دهد که ابتلا به آفت دهان با استرس و کاهش سیستم ایمنی بدن مرتبط است و در بسیاری از مواقع نیز بر اثر کمبود مواد معدنی و ویتامین‌ها و … ایجاد میشود. ابتلا به آفت موجب میشود تا فرد در خوردن و آشامیدن دچار درد همراه با سوزش شود ولی خوشبختانه برخلاف تبخال، مسری نبوده و خطری را متوجه فرد مبتلا نمی‌کند و دوره بهبودی حدودا یک هفته‌ای دارد.
از نظر آماری زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به آفت دهان قرار دارند. این مشکل در افرادی بین 10 تا 40 ساله رایج‌تر است و ممکن است در هر فرد با هر جنسیت و سنی نیز اتفاق بیفتد و معمولا بعد از سن بلوغ شایع‌تر است. تقریبا حدود 20 تا 30 درصد افراد به‌طور مکرر و به دلایل مختلفی به آفت مبتلا می‌شوند و سایر افراد نهایتاً سالی 1 تا 2 بار این مشکل را تجربه می‌کنند.
انواع آفت دهان
انواع آفت دهان به سه دسته تقسیم می‌شوند:
زخم‌های جزئی یا مینور
این نوع آفت‌ها، شایع‌ترین زخم‌های دهانی هستند که به صورت زخم‌های کوچک گرد یا بیضی و قرمز ظاهر شده و بدون به جا گذاشتن اثری، ظرف یک تا دو هفته خود به خود بهبود پیدا می‌کنند.
زخم‌های گسترده یا ماژور
این نوع آفت‌ها عمیق، بزرگتر و دارای لبه‌های نامنظم بوده و دردناک‌تر هستند و دوره بهبودی چند هفته‌ای داشته و ممکن است جای زخم بگذارند. در موارد شدیدتر، آفت‌ها در تکلم و غذا خوردن بیمار اختلال ایجاد می‌کنند.
زخم‌های هرپتی فرم
این نوع آفت نادر بوده و معمولاً در افراد مسن‌تر دیده میشود و شامل دسته‌ای از زخم‌های کوچک و خوشه‌ای است که به یک زخم بزرگتر تبدیل می‌شوند در قسمت‌های وسیعی از دهان پراکنده هستند و معمولاً درد و سوزش زیادی داشته و ظرف یک تا دو هفته بهبود می‌یابند.
دلایل بروز آفت دهان
چنانچه در بالا اشاره شد آفت دهان منشاء مشخصی ندارد ولی دلایلی وجود دارد که می‌توانند محرک و زمینه‌ساز ایجاد آفت دهان باشند:
• آسیب جزئی و ضربه به دهان
• استفاده از خمیردندان‌ها و دهانشویههای حاوی سدیم لوریل سولفات
• استفاده از مسواک سخت یا دندان مصنوعی نامناسب
• استرس و اضطراب
• واکنش‌های آلرژیک به باکتری‌های دهان
• مصرف برخی داروها(مانند ایبوبروفن، آسپرین و …)
• ابتلا به بیماری التهاب روده(بیماری کرون)
• ابتلا به بیماری گوارشی ناشی از حساسیت به گلوتن(بیماری سلیاک)
• حساسیت‌های غذایی
• عادات غذایی نادرست(مصرف غذاهای تند و …)
• اختلالات و تغییرات هورمونی در دوران بارداری و قاعدگی
• ضعف یا نقص سیستم ایمنی بدن
• کمبود برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی در بدن(مانند کمبود روی، اسیدفولیک، آهن و ویتامین B12)
• عوامل ژنتیکی
• ابتلا به ویروس HIV (عامل بیماری ایدز)
راههای ارتباطی برای دریافت مشاوره، هماهنگی وقت ویزیت، استعلام قیمت و سایر خدمات دندانپزشکی زیبایی مطب دکتر مهدی کریمی
موارد بررسی آفت دهان توسط دندانپزشک
در موارد زیر بهتر است با مراجعه به دندانپزشک، اقدامات درمانی لازم را انجام دهیم:
• آفت بزرگ غیرمعمول
• آفت عودکننده(ایجاد زخم‌های جدید قبل از بهبودی زخم‌های قدیمی)
• زخم‌های مداوم به مدت دو هفته یا بیشتر
• درد شدیدی که با اقدامات خودمراقبتی کنترل نمی‌شود.
• اختلال شدید در غذا خوردن یا آشامیدن
• تب بالا همراه با آفت دهان
راههای پیشگیری از آفت دهان
برای پیشگیری از آفت دهانی، به ویژه برای افرادی که سابقه آفت دهانی مکرر دارند، اقدامات زیر توصیه میشود:
• پرهیز از خوردن خوراکی‌‌های محرک آفت دهان(مانند غذاهای تند، قهوه، مرکبات و …)
• انتخاب یک رژیم غذایی سالم و متعادل
• مصرف غذاهای حاوی آهن و B12
• رعایت بهداشت دهان و دندان
• استفاده از مسواک نرم برای جلوگیری از تحریک لثه‌ها
• استفاده از خمیردندان‌های فاقد سدیم لوریل سولفات
• کاهش استرس و داشتن خواب کافی
• کاهش استعمال دخانیات
درمان آفت دهان
درمان‌های دارویی برای آفت دهان می‌تواند شامل داروهای موضعی، دهان‌شویه‌ها و در موارد شدیدتر، داروهای خوراکی باشد. این درمان‌ها به کاهش درد، التهاب و زمان بهبودی کمک می‌کنند. در زیر برخی از داروهای رایج برای درمان آفت دهان آورده شده است:
مصرف داروهای موضعی
ژل‌های بی‌حس‌کننده: محصولاتی مانند لیدوکائین یا بنزوکائین می‌توانند به صورت موضعی برای کاهش درد استفاده شوند.
ژل‌های ضدالتهاب: داروهایی مانند هیدروکورتیزون به صورت ژل یا کرم می‌توانند برای کاهش التهاب و درد موضعی استفاده شوند.
دهانشویههای دارویی: دهان‌شویه‌هایی حاوی استروئید(مثل دکسامتازون) یا دهان‌شویه‌هایی با ترکیبات ضدالتهابی و آنتی‌بیوتیک ممکن است تجویز شوند.
مصرف داروهای خوراکی
کورتیکواستروئیدها: در موارد شدید، دندانپزشک ممکن است استروئیدهای خوراکی مانند پردنیزون را تجویز کند تا التهاب را کاهش دهد.
کلشی‌سین: این دارو، که اغلب برای درمان حملات نقرس استفاده میشود، ممکن است در موارد خاص برای کاهش التهاب آفت دهان تجویز شود.
داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی: در موارد بسیار شدید که به نظر می‌رسد ناشی از واکنش‌های ایمنی بدن است، ممکن است داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی تجویز شوند.
مصرف مکمل‌ها
در صورتی که کمبود مواد مغذی عامل ایجاد آفت دهان باشد، مصرف مکمل‌هایی مانند ویتامین B12 و اسید فولیک می‌تواند مفید باشد.
تفاوت آفت دهان و تبخال
• آفت دهان معمولا در ناحیه داخل دهانی است ولی تبخال معمولا در خارج از دهان، به ویژه روی لب‌ها ایجاد میشود.
• آفت دهان مخاط غیرکراتینیزه سطح داخلی گونه، زیر زبان و لب‌ها را درگیر می‌کند ولی تبخال مخاط کراتینیزه لثه و کام را درگیر می‌کند.
• آفت‌های دهانی به صورت زخم‌های کوچک، گرد یا بیضی شکل با مرکز سفید یا زرد و حاشیه قرمز هستند ولی تبخال‌ها به صورت تاول‌های کوچک پر از مایع که اغلب به صورت خوشه‌ای هستند و پس از ترکیدن، زخم و پوسته‌پوسته شدن ایجاد می‌کنند.
• آفت دهان عامل و منشاء مشخصی ندارد در صورتی که عامل تبخال ویروس هرپس سیمپلکس است.
• آفت دهان مسری نیست در حالی که تبخال قابل سرایت از فردی به فرد دیگر است.
کلام آخر
بسیاری از مردم حداقل یک بار در طول زندگی خود، آفت دهان را تجربه کرده و از لکه‌های سفید متمایل به قرمز و ملتهبی که بر روی غشای مخاطی پوشاننده دهان ایجاد می‌شوند، اظهار درد و ناراحتی نموده‌اند. آفت‌های دهانی اغلب دردناک هستند و معمولاً خود به خود بهبود می‌یابند و مشکلی ایجاد نمی‌کنند.
برخی از افراد تنها چند هفته بعد دوباره دچار آفت می‌شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها بعد دچار آفت نشوند. در حال حاضر درمانی قطعی که بتواند از شکل‌گیری آنها جلوگیری کند توسط شرکت‌های داروسازی تولید نشده است. اما علائم آن را می‌توان با کمک ژل‌ها، کرم‌ها یا دهان‌شویه‌هایی که حاوی داروهای مسکن یا ضد التهاب هستند، تسکین داد.
اگر زخم‌ها و آفت‌های دهانی شما بسیار بزرگ است و خود به خود از بین نمی‌روند یا از علائم دیگری مانند بوی بد دهان یا تورم غدد لنفاوی رنج می‌برید بایستی جهت شروع اقدامات درمانی مورد نیاز به یک دندانپزشک مراجعه کنید. فراموش نکنید که آفت‌های دهانی جزء شایع‌ترین عارضه‌ها بوده و لزوما موارد گفته شده درمان، صددرصدی یا راههای پیشگیری، قطعی نیستند.
اگر در مورد مقاله بالایی سؤال یا دیدگاهی دارید، لطفا آن را از طریق فرم ارتباطی زیر کامنت کرده و با دیگر بازدیدکنندگان سایت دکتر مهدی کریمی به اشتراک بگذارید.
